Bền, nhẹ và đa năng: đó là những đặc tính khiến nhôm trở thành một trong những vật liệu quan trọng nhất của xã hội hiện đại. Chúng ta có thể tìm thấy nhôm trong ngôi nhà chúng ta ở, trên xe ô tô, tàu hỏa và máy bay, trong những chiếc điện thoại và máy tính được sử dụng hàng ngày, trong các kệ của tủ lạnh và ngay trong cả những thiết kế nội thất hiện đại. Nhôm hiện hữu khắp mọi nơi quanh ta. Thông qua chuỗi bài viết về Ứng dụng của Nhôm trong cuộc sống, Material Vina muốn cung cấp cho độc giả cái nhìn tổng quan về tính ứng dụng đa dạng của nhôm mà không một kim loại nào khác có thể so sánh được.
Tất cả các loại phương tiện, từ xe đạp đến tàu vũ trụ, đều được sản xuất từ nhôm. Nhôm giúp con người di chuyển với tốc độ chóng mặt, băng qua đại dương, bay trên bầu trời và thậm chí rời khỏi Trái đất. Giao thông vận tải là ngành chiếm tỷ trọng tiêu thụ nhôm lớn nhất và không ngừng tăng lên.
Trong ngành công nghiệp đường tàu, nhôm được sử dụng thoáng rộng trong những mạng lưới hệ thống đường tàu vận tốc cao. Tàu cao tốc chuyển dời với vận tốc trên 360 km / h và tham vọng sẽ vượt 600 km / h trong tương lai. Vật liệu nhôm sẽ giúp hiện thực hóa tham vọng đó. Nhôm làm giảm khối lượng của những đoàn tàu do đó làm giảm lực ma sát .
Nhôm được sử dụng thoáng rộng trong những mạng lưới hệ thống đường tàu vận tốc cao
Tàu cao tốc làm từ nhôm được ứng dụng trong mạng lưới hệ thống đường tàu cao tốc TGV của Pháp. TGV là mạng lưới hệ thống tàu tốc hành của Pháp và là mạng lưới đường tàu cao tốc lớn nhất châu Âu. Những chuyến tàu TGV tiên phong được làm từ thép, nhưng từ từ nhôm đã sửa chữa thay thế thép trong những thế hệ tàu tiếp theo .
Sớm xây dựng đường sắt để phát triển ngành công nghiệp nhôm
Xây dựng đường sắt là giải pháp căn bản cho bài toán khai thác bô xít hiện nay.
Theo số liệu của US Geological Survey công bố thì tổng tài nguyên bauxite của Việt Nam vào khoảng 2,1 tỉ tấn, tập trung chủ yếu ở Đak Nông, Lâm Đồng, Bình Phước. Với trữ lượng đứng thứ tư thế giới sau Ghine, Úc, Brazil, Việt Nam có nhiều cơ hội để trở thành nước sản xuất, xuất khẩu alumin số lượng lớn và phát triển mạnh ngành công nghiệp bô xít - nhôm. Tiềm năng là thấy rõ nhưng khai thác thế nào cho hiệu quả là điều hết sức quan trọng và có tính chất quyết định.
Hai nhà máy khai thác bô xít Tây Nguyên là Tân Rai (Lâm Đồng) và Nhân Cơ (Đắk Nông) hiện không mang lại kết quả khả quan về bài toán kinh tế. Nhà máy Tân Rai sau 4 năm xây dựng đã cho ra những sản phẩm alumin đầu tiên. Tuy nhiên, do chi phí sản xuất cao, giá thành sản xuất hiện cao hơn giá bán, chênh lệch 35,5 USD. Trong khi mức giá bình quân trên thị trường thế giới là 326,5 USD/tấn alumin thì theo tính toán của Tập đoàn Than Khoáng sản Việt Nam (Vinacomin), giá bán ra ở mức 362 USD/tấn. Như vậy, càng sản xuất nhiều, càng bán được nhiều thì Vinacomin càng lỗ. Ông Nguyễn Quang Thái - Phó chủ tịch Hội khoa học kinh tế Việt Nam - cho rằng, với giá bán như thế, mỗi năm Vinacomin lỗ hàng chục triệu USD.
Nguyên nhân dẫn đến điều này là chúng ta chưa có được một quy trình khai thác - sản xuất - vận chuyển hợp lý và đồng bộ. Vấn đề vận tải là nguyên nhân chính khiến giá thành sản xuất aluminium của Việt Nam tăng cao. Việc vận chuyển alumin ra các cảng biển bằng đường bộ với các xe tải siêu trường siêu trọng như hiện nay đang đem lại nhiều rủi ro, hệ lụy và tốn phí tổn rất cao.
Theo TS Nguyễn Văn Ban - nguyên trưởng ban Nhôm - Titan (TKV), với việc chọn phương thức vận chuyển bằng đường bộ, mỗi năm dự án Tân Rai tốn 24,6 triệu USD, dự án Nhân Cơ khi đi vào hoạt động cũng tốn 38 triệu USD. Trong khi nếu sử dụng đường sắt, chi phí sẽ chỉ băng ¼ so với đường bộ. Các số liệu trên được công bố tại hội thảo “Bô xit Tây Nguyên: Thực trạng, định hướng và kiến nghị” tổ chức ngày 9/5 vừa qua tại Hà Nội.
Như vậy, cần sớm xây dựng tuyến đường sắt kết nối các nhà máy khai thác bô xit với các cảng biển nước sâu. Đây là giải pháp căn bản để giải quyết bài toán bô xit đang bế tắc như hiện nay. Hai dự án tại Tân Rai và Nhân Cơ có vai trò hết sức quan trọng trong việc tác động đến việc khai thác các dự án bô xit khác. Việt Nam sẽ rất khó có ngành công nghiệp bô xít nhôm phát triển bền vững nếu không có đường sắt.
Chính phủ đã đưa ra quy hoạch xây dựng các tuyến đường sắt đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030 trong đó mạng lưới đường sắt được mở rộng xuống các tỉnh Tây Nguyên kết nối với các cảng biển. Đây là quy hoạch có tầm nhìn để thúc đẩy phát triển kinh tế, giao thương giữa vùng Tây Nguyên với các tỉnh, vùng khác trên cả nước. Vấn đề bây giờ là cần sự mạnh dạn đầu tư xây dựng một tuyến đường sắt mới để phục vụ việc vận chuyển hàng hóa và hành khách, tạo điều kiện phát triển kinh tế - xã hội vùng Tây Nguyên, vùng Đồng bằng Nam Bộ và các vùng kinh tế trọng điểm như Bình Dương, Đồng Nai, Bà Rịa Vũng Tàu…
Đầu tư xây dựng đường sắt tuy tốn kém ban đầu nhưng sẽ mang lại lợi ích lâu dài cho ngành công nghiệp nhôm của Việt Nam. Đây là việc cần làm sớm để góp phần xây dựng một ngành công nghiệp bô xít - nhôm bền vững, trong đó, mạng lưới này cần kết nối khu vực Tây Nguyên, Bình Phước - nơi có trữ lượng bô xit lớn của cả nước với các cảng biển khu vực Đông Nam Bộ.